Bitwa pod Bouvines, niedziela 27 lipca 1214 [RECENZJA]

Autorem Bitwy pod Bouvines, niedziela 27 lipca 1214 jest Georges Michel Cloud Duby. 

Urodzony 7 października 1919 roku Duby był historykiem mediewistą, członkiem Akademii Francuskiej. Należał do trzeciej generacji przedstawicieli Annales. Był znawcą Europy Zachodniej w okresie od X do XIII wieku. W zasięgu jego zainteresowań znalazła się więc także Bitwa pod Bouvines co ukazuje w profesjonalnym opisaniu kultury tamtego okresu. W 1990 roku Katolicki Uniwersytet Lubelski przyznał mu tytuł doktorat honoris causa. Jego najsłynniejszymi dziełami jest obszar publikacji, które podejmują tematykę wspólną wraz z recenzowaną książką. Należą do nich: Historia Kultury francuskiej, wydana w 1958 roku, Rok Tysięczny wydany w 1974 roku, Czasy Katedr: Sztuka i społeczeństwo 980-1420 wydany w 1976 roku, Rycerz, kobieta i ksiądz: małżeństwo  w feudalnej Francji wydany w 1981 roku oraz Rycerska miłość wydana w 1984 roku. 

Bitwa pod Bouvines jest publikacją, która próbuje przedstawić stan badań nad tytułowym wydarzeniem. Jej autor, współczesny historyk spogląda na to wydarzenie i ludzi w nich uczestniczących okiem etnografa. Wprowadza zatem nową jakość oraz nowatorskie założenia. Analizuje je w kontekście ówczesnej kultury (inwencja nowatorskiej pracy historycznej) burząc wiele potocznych wyobrażeń o średniowieczu, które wykształciły się w późniejszych wiekach. Przedstawia obyczaje rycerskie: turniejowe, wojenne i bitewne. Ważnym celem pracy było też wierne zrekonstruowanie mechanizmów społeczno-psychologicznych, które wpływały na taki, a nie inny obraz średniowiecznej kultury.

Książka po raz pierwszy została wydana w 1973 roku w Paryżu. Jej oryginalny tytuł nosi nazwę Le Dimanchede Bouvunes, 27 juillet 1214. Najnowsze wydanie tej książki sięga roku 2005. W polskim przekładzie to książka ta została wydana w Warszawie 1988 roku przez Państwowy Instytut Wydawniczy. Z języka francuskiego przełożyła ją Monika Kossakowska i Anna Fałęcka. Teksty łacińskie opracowała Dorota Urbańska, natomiast teksty starofrancuskie przełożyła Hanna Igalson Tygielska.

Polski przekład książki składa się z 304 stron wśród których jest 28 stron ilustracji czarno-białych i barwnych. Poza tym polski przekład książki posiada też indeks osób opracowany przez Krystynę Konopnicką. Okładka i strony tytułowe zaprojektowała Krystyna Kosiba-Kuszyńska. W przeciwieństwie do Francji w Polsce książka ta została wydana tylko raz, a jej nakład wyniósł 10.300 egzemplarzy.

Układ pracy zachowuje oryginalną konstrukcję. Książka składa się ze wstępu i z pięciu rozdziałów zatytułowanych:

-wydarzenie
-komentarz
-legenda
-chronologia
-dokumenty

Z kolei rozdziały są podzielone na podrozdziały. Wydarzenie składa się z podrozdziałów:

Wprowadzenie na scenę opisujące osoby, które uczestniczyły w bitwie i pośrednio powiązane z bitwą. Przedstawia co cenne dla pracy uzbrojenia rycerzy oraz ewolucje rycerskiej broni. Dzień bitwy ( Relacja Wilhelma Bretończyka) przedstawienie sytuacji przed bitwą i samej bitwy oraz jej skutków. 

Drugi rozdział to komentarz, który składa się z : Pokój, który poświęcony jest historii kształtowania się „pokoju Bożego” i „królewskiego”. Poświadczone jest to wydarzeniami.

[DAWNY]1681312472538[/DAWNY]

Wojna opisująca sztukę wojenną w średniowieczu, uzbrojenie rycerzy oraz ich kodeks zasad. Zawiera ona interesujące opisy nowych ziem, narzędzi i sposobów walki oraz przedstawia ciekawe zjawisko społeczne jakim były turnieje rycerskie. Opisuje ich rozwój i funkcje. Przedstawia też powstawanie i rozwój wojsk najemnych. Opisany jest tu także stosunek Kościoła do przedstawionych powyżej zjawisk.

Bitwa przedstawia różne sposoby jej rozumienia przez rycerzy. Dla niektórych jest to jeden z elementów wojny, a dla innych próba jej uniknięcia i rozwiązania konfliktu. Dopiero na sam koniec tego podrozdziału autor zmierza do tego jak rozpoczęła się bitwa, oraz nakreśla zachowania rycerzy i władców tuż przed bitwa.

Zwycięstwo z kolei poświęcone jest w całości opisowi bitwy pod Bouvines w najdrobniejszych szczegółach. Autor przedstawia sporą liczbę opisów indywidualnych walk poszczególnych rycerzy, a także reakcji władców na przebieg bitwy.

Trzeci rozdział to Legenda. Zawiera w sobie:
Narodziny mitu opisujące postrzeganie tej bitwy przez potomnych. To jak była odbierana kilka wieków po jej stoczeniu. 

Echa bitwy przedstawiają jej gloryfikacje oraz uczczenie jej pamięci poprzez stawianie różnych pomników i organizowanie różnych uroczystości na pamiątkę tego wydarzenia. 

Następnie w podrozdziale Chronologia autor postarał się aby przedstawić wszystkie ważne daty i wydarzenia poprzedzające i doprowadzające do bitwy, a także jej skutki i dalsze losy jej głównych uczestników. Pomiędzy Chronologią, a ostatnim rozdziałem autor zawarł bibliografię z jakiej korzystał, pisząc recenzowaną przez mnie książką. Ostatni rozdział zatytułowany jest Dokumenty. Przedstawia ona dowody źródłowe, w których znajdują się ślady opisu bitwy.

Książka opowiada o konflikcie, która stoczona została 27 lipca 1214 roku pomiędzy królem francuskim Filipem Augustem, a cesarzem niemieckim Ottonem IV i Fernandem, hrabią Flandrii, sprzymierzeńcami króla angielskiego Jana bez Ziemi. Bitwy ta była jednym z węzłów historycznych średniowiecza. Niektórzy historycy uważają, że jej rozstrzygnięcie rozwiązało w Europie więcej spraw niż jakakolwiek inna bitwa średniowieczna. Została ona zwyciężona przez króla francuskiego. Otton IV uciekł haniebnie,  a Jan bez Ziemi musiał zrezygnować ze swych planów podboju ziem kontynentalnych. W dużym stopniu miała ona wpływ na dalsze dzieje Francji, a także dzieje pozostałych państw zamieszanych w ten konflikt.

Autor książki podjął się tego tematu by przedstawić jak ta bitwa wpłynęła na dalsze losy Francji, a także jak była postrzegana przez potomnych. Przedstawił także jak najwierniejszy obraz bitwy, analizując różne źródła zawierające informacje na jej temat. Dzięki tej książce czytelnik może lepiej zrozumieć na czym polegały i jak były przeprowadzone bitwy średniowieczne.

Autor dokonuje też krytyki różnych źródeł historycznych. Głównym źródłem dla autora dotyczącym tej bitwy jest opis bitwy napisany przez Wilhelma Bretończyka lecz nie jest on najważniejszy gdyż Wilhelm pisał na dworze zwycięskiego króla Filipa Augusta i mógł nie być obiektywny.

Jeśli chodzi o moją ocenę wartości recenzowanej książki uważam, że książka Georgesa Duby została przez autora bardzo i rzetelnie napisana, językiem klarownym i zrozumiałym dla wszystkich czytelników. Również jej konstrukcja została znakomicie dobrana co ułatwia czytelnikowi poznanie nie tylko samej bitwy ale również różnych aspektów z nią związanych. Osobiście interesuje się militarystyką, więc szczególnie bardzo zaciekawiły mnie opisy zwyczajów rycerskich oraz przedstawienie średniowiecznej sztuki wojennej i rycerskiego uzbrojenia. Bardzo dobrze z treścią książki współgrały też różnego rodzaju ilustracje.

Niestety praca zawiera też wady. Brak przypisów, które pozwoliłyby czytelnikowi we własnym zakresie zinterpretować różnego rodzaju informacje na temat bitwy pod Bouvines. Kolejna wadą książki jest brak zakończenia, które mogłoby w krótkiej choć formie podsumować całą treść książki oraz ocenić jej wartość historyczną. Pomimo tego książka jest interesująca i jestem pewien, że spodoba się szerszemu gronu czytelników.

[ZT]4[/ZT]

[ZT]3[/ZT]

[ZT]2[/ZT]