Walczyli o prawa Kozaków jeszcze przed Chmielnickim

Powstanie Ostranicy, znane także jako powstanie Ostranicy i Huni, było antyfeudalnym i narodowowyzwoleńczym powstaniem kozackim, które wybuchło w 1638 roku. Powstanie to zostało wywołane przez Jakuba Ostranicę i Dymitra Hunię. Ruchy antypolskie były zatem widoczne na długo przed powstaniem Bohdana Chmielnickiego.

Kontekst i przyczyny

Powstanie to miało miejsce w roku następnym po stłumieniu powstania Pawluka, które zakończyło się w grudniu 1637 roku. Główną przyczyną wybuchu kolejnego buntu wiosną 1638 roku była decyzja sejmu o ograniczeniu rejestru, likwidacji kozaczyzny i obróceniu Kozaków w chłopów. Powstanie pod wodzą hetmana kozaków nierejestrowych Jakuba Ostrzanina objęło tereny środkowego Dniepru, okolice Czerkas i Łubniów.

Główne wydarzenia

Po klęsce wojsk Jakuba Ostrzanina w bitwie pod Żowninem w dniach 13–14 czerwca, nowym hetmanem i przywódcą powstania został obrany Dymitr Hunia. Kozacy byli w stanie utworzyć jedynie tabor i wkrótce, otoczeni, skapitulowali 8 sierpnia 1638 roku w oblężeniu nad rzeką Starzec.

Wśród polskich dowódców w tłumieniu powstania wyróżnili się hetman polny koronny Mikołaj Potocki i Jeremi Wiśniowiecki oraz wojewoda podolski, przyszły hetman wielki koronny Stanisław Rewera Potocki.

Najważniejszymi starciami w rebelii były:

• Bitwa pod Żowninem
• Oblężenie nad rzeką Starzec
• Stłumienie tego lokalnego powstania kozackiego, które toczyło się w okolicy Czerkasów, Łubnia i Połtawy, przyniosło spokój na Ukrainie na 10 lat. Jednak w roku 1648 wybuchnie ze zdwojoną siłą powstanie, które obejmie swoim zakresem już całą Ukrainę – powstanie Chmielnickiego.

Główne postacie

Jakub Ostranica (Iskra), hetman kozacki, był głównym przywódcą powstania. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Iskrów herbu Kopacz z Ostera. Ostranica był pułkownikiem Kozaków rejestrowych podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1633 roku. W 1638 roku został obrany hetmanem Kozaków nierejestrowych i tego samego roku rozpoczął kolejne powstanie przeciwko Rzeczypospolitej. Po bitwie pod Żowninem uciekł do Carstwa Rosyjskiego, gdzie osiedlił się. Zginął 6 maja 1641 roku podczas rozruchów spowodowanych nieporozumieniami między szeregowymi Kozakami a starszyzną.

Dymitr Hunia był jednym z przywódców powstania. Objął dowodzenie po klęsce Ostranicy pod Żowninem.

Karpo Pawłowicz Skidan był pułkownikiem zaporoskich Kozaków nierejestrowych i uczestnikiem powstania Pawluka i powstania Ostranicy. W obu powstaniach odgrywał kluczową rolę jako bliski współpracownik przywódców powstań. Został wzięty do niewoli podczas powstania Ostranicy i prawdopodobnie stracony.

Powstanie Ostranicy i Huni stanowi ważny moment w historii Kozaczyzny, jako jedno z wielu buntów przeciwko ograniczeniom narzuconym przez Rzeczpospolitą, które w konsekwencji doprowadziły do wybuchu powstania Chmielnickiego.

[ZT]14[/ZT]

[ZT]19[/ZT]