200 lat temu urodził się Paweł Stalmach, krzewiciel polskości na Śląsku Cieszyńskim

Paweł Stalmach urodził się 13 sierpnia 1824 r. w Bażanowicach w rodzinie Jana, urzędnika Komory Cieszyńskiej, i Zuzanny z Cichych.

200 lat temu urodził się Paweł Stalmach, jeden z najwybitniejszych pionierów polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim - przypomniała we wtorek, gdy przypadł jubileusz Małgorzata Szelong z Książnicy Cieszyńskiej.

"Już jako uczeń gimnazjum ewangelickiego w Cieszynie założył wraz z grupą kolegów grupę samokształceniową, czując potrzebę udoskonalenia znajomości języka polskiego, który - choć wyniesiony z domu w formie gwarowej - nie był mu znany w stopniu umożliwiającym lekturę i komunikację w literackiej polszczyźnie" - wskazała Małgorzata Szelong w biogramie opublikowanym na stronie Książnicy Cieszyńskiej.

Naukowiec podkreśliła, że świadomość polskiej tożsamości narodowej Stalmach ugruntował podczas nauki w ewangelickim liceum w Bratysławie oraz studiów na wydziale teologii protestanckiej uniwersytetu w Wiedniu.

"W 1848 r., podczas Zjazdu Słowiańskiego w Pradze, wygłosił pamiętne słowa: +My Ślązacy jako Polacy chcemy i możemy tylko do polskiej sekcji należeć+, po raz pierwszy formułując publicznie przynależność Ślązaków Cieszyńskich do narodu polskiego" - podkreśliła Szelong.

Paweł Stalmach organizował i współtworzył wiele polskich organizacji na Śląsku Cieszyńskim, między innymi stowarzyszenia oświatowe - Czytelnię Polską wraz z Biblioteką Ludu Kraju Cieszyńskiego (1848) oraz Czytelnię Ludową (1861), udzielające stypendiów uczącej się młodzieży Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Księstwa Cieszyńskiego (1872), a także Macierz Szkolną Księstwa Cieszyńskiego (1885), która organizowała pierwsze polskie szkoły w regionie.

Małgorzata Szelong powiedziała, że "polską sprawę wspierał także poprzez działalność publicystyczną i literacką, organizując i redagując pierwsze na Śląsku Cieszyńskim polskie czasopisma". Był to "Tygodnik Cieszyński" (1848-1851) i stanowiąca jego kontynuację "Gwiazdka Cieszyńska" (1851-1887). "Jego czterdziestoletnia praca na tym polu niewątpliwie w znaczącym stopniu wpłynęła na kształt kultury Śląska Cieszyńskiego II połowy XIX wieku" - oceniła.

Paweł Stalmach zmarł 13 listopada 1891 roku w Cieszynie. Został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Jerzego, a w 1937 r. jego prochy uroczyście przeniesiono do Grobu Zasłużonych na cieszyńskim cmentarzu komunalnym.

Książnica Cieszyńska jest biblioteką o statusie naukowym. Poza wydawnictwami nowymi, posiada w zbiorach bardzo bogate kolekcje zabytkowe. Pochodzą one przede wszystkim z okresu od XVIII do XX w., choć najstarsze egzemplarze sięgają średniowiecza. (Pszf/ dki)